Η Ελλάδα διαθέτει μια πλούσια σε είδη ορνιθοπανίδα, αν και οι πληθυσμοί της συντριπτικής πλειονότητας των ειδών είναι μικροί, λόγω της περιορισμένης έκτασης της χώρας και του κατακερματισμού των βιοτόπων. Επιπλέον, παρά το ότι υπάρχουν ακόμη πολλά κενά στις επιστημονικές μας γνώσεις για την ακριβή γεωγραφική κατανομή, τους πληθυσμούς, αλλά και τη βιολογία/οικολογία πολλών ειδών, τα πουλιά είναι μία από τις καλύτερα μελετημένες ομάδες σπονδυλοζώων στην Ελλάδα.
Σήμερα ο κατάλογος των πουλιών της Ελλάδας αριθμεί 442 είδη, τα οποία κατανέμονται σε 6 βασικές κατηγορίες (Τακτικά αναπαραγόμενα, Χειμερινοί επισκέπτες, Διερχόμενοι μετανάστες, Τυχαίοι/παραπλανημένοι επισκέπτες, Απροσδιόριστα και Εκλιπόντα) (Λεγάκις & Μαραγκού, 2009).
Η θεσμική προστασία των Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατοχυρώνεται μέσα από την Οδηγία για την προστασία της άγριας ορνιθοπανίδας (79/409/ΕΟΚ), που προβλέπει τη θεσμοθέτηση Ζωνών Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ), για την διατήρηση των σπάνιων και απειλούμενων, αλλά και των μεταναστευτικών πτηνών σε κάθε χώρα μέλος.
H περιοχή του Χελμού αποτελεί το φυσικό κέντρο των υπόλοιπων ορεινών όγκων της Βόρειας και Κεντρικής Πελοποννήσου, καθώς συνδέεται με όλους τους υπόλοιπους ορεινούς όγκους, δηλαδή Ζήρεια στα Αντολικά, Ολίγυρτος-Σαϊτάς-βουνά Αρκαδίας στα Νότια – Νοτιοανατολικά, βουνά Γορτυνίας στα Νότια Νοτιοδυτικά, Ερύμανθος στα Δυτικά-Νοτιοδυτικά και Κλωκός-Παναχαϊκό στα Δυτικά. Αυτό σημαίνει ότι, από ζωογεωγραφικής πλευράς, η περιοχής έχει ιδιαίτερη σημασία για τη διατήρηση ειδών δασικής και ορεινής πανίδας (Παπακωνσταντίνου Κ., 2009).
ΖΕΠ GR2320013: «Όρος Χελμός (Αροάνια) – Φαράγγι Βουραϊκού και περιοχή Καλαβρύτων»
Το Εθικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού περιλαμβάνει την ΖΕΠ «Όρος Χελμός (Αροάνια) – Φαράγγι Βουραϊκού και περιοχή Καλαβρύτων» (GR2320013). Η ορνιθοπανίδα της περιοχής παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και περιλαμβάνει πτηνά που αναφέρονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ καθώς και σημαντικά μεταναστευτικά είδη. Τα είδη χαρακτηρισμού της ΖΕΠ, τα είδη δηλαδή τα οποία οδήγησαν στην θεσμοθέτηση της είναι ο Χρυσαετός και ο Μπούφος.
Παρουσιάζεται και κατηγοριοποιείται η ορνιθοπανίδα της περιοχής σε είδη χαρακτηρισμού της Ζώνης Ειδικής Προστασίας, τα είδη δηλαδή τα οποία οδήγησαν στην θεσμοθέτηση της περιοχής ως ΖΕΠ, σε είδη του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ καθώς και σε μεταναστευτικά είδη που απαντώνται στην περιοχή.
- Είδη χαρακτηρισμού της Ζώνης Ειδικής Προστασίας: Aquila chrysaetos (Χρυσαετός), Bubo bubo (Μπούφος)
- Πτηνά που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ: Ixobrychus minutes, Nycticorax nycticorax, Ciconia nigra, Pernis pivorus, Milvus migrans, Gyps fulvus, Circaetus gallicus, Circus aeruginosus, Circus cyaneus, Circus pygargus, Buteo rufinus , Aquila pomarina, Aquila chrysaetos, Hieraaetus pennatus, Hieraaetus fasciatus, Falco naumanni, Falco vespertinus, Falco columbarius, Falco eleonorae, Falco biarmicus, Falco peregrinus Alectoris graeca graeca, Bubo bubo, Caprimulgus europaeus, Dendrocopos medius, Dendrocopos leucotos, Calandrella brachydactyla, Lullula arborea, Anthus campestris , Lanius collurio, Lanius minor, Emberiza hortulana
- Μεταναστευτικά πτηνά τακτικά παρόντα στην περιοχή που δεν περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 79/409/ΕΟΚ: Tachybaptus ruficollis, Phalacrocorax carbo, Ardea cinerea, Anas Platyrhynchos, Buteo buteo, Charadrius dubius, Gallinago gallinago, Scolopax rusticola, Tringa ochropus, Columba palumbus, Streptopelia turtur, Otus scops, Apus apus, Apus melba, Alauda arvensis, Hirundo rustica, Delichon urbica, Motacilla flava, Oenanthe hispanica, Monticola saxatilis, Muscicapa striata, Oriolus oriolus, Lanius senator, Emberiza melanocephala.
Η ορνιθοπανίδα της Πελοπόννησου, καθώς και η περιοχή μελέτης ειδικότερα, είχε μελετηθεί ήδη από τις αρχές του 19ου αι. O Niethammer το 1943 έχοντας ως οδηγό τις βιβλιογραφικές πηγές της εποχής και ιδιαίτερα τις εργασίες των Parrot, C. (1905) και Reiser, O. (1905), επισκέφθηκε την Πελοπόννησο και κατέγραψε στην περιοχή μελέτης πάνω από 50 είδη ορνιθοπανίδας. Με βάση την ΕΠΜ που έχει πραγματοποιηθεί, συνολικά στην περιοχή καταγράφηκαν 149 είδη πτηνών, 63 από τα οποία είναι μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής και 37 είναι καλοκαιρινοί επισκέπτες που θεωρείται ότι αναπαράγονται σε αυτήν.
Συνολικά λοιπόν, στην περιοχή μελέτης αναπαράγονται 99 είδη πτηνών, ποσοστό περίπου 67% επί του συνολικού αριθμού ειδών της περιοχής. Από τα υπόλοιπα είδη, τα 32 (ποσοστό 21%) απαντώνται μόνο κατά τις περιόδους της μετανάστευσης (εαρινή και φθινοπωρινή), ενώ τα υπόλοιπα 18 (ποσοστό 12 %) διαχειμάζουν στην περιοχή μελέτης.
Τα είδη που απαντώνται στην περιοχή μελέτης ταξινομήθηκαν γενικά σε πέντε οικολογικές ομάδες:
- τα υδρόβια είδη, που εκπροσωπούνται από τις οικογένειες Podicipedidae και Rallidae (συνολικά δύο είδη),
- τα παρυδάτια είδη, που εκπροσωπούνται από τις οικογένειες Charadridae και Scolopacidae (συνολικά πέντε είδη),
- τα αρπακτικά είδη, που εκπροσωπούνται από τις οικογένειες Accipitridae, Falconidae, Tytonidae και Strigidae (συνολικά 27 είδη),
- τα υπόλοιπα μη στρουθιόμορφα είδη που εκπροσωπούνται από τις οικογένειες Phasianidae, Columbidae, Caprimulgidae, Apodidae, Alcedinidae, Meropidae, Coraciidae, Picidae (20 συνολικά είδη),
- τα στρουθιόμορφα είδη, που συνιστούν την πολυπληθέστερη ομάδα ειδών, όπου περιλαμβάνονται οι οικογένειες Alaudidae, Hirundinidae, Motacillidae, Cinclidae, Troglodytidae, Prunellidae, Turdidae, Sylviidae, Muscicapidae, Aegithalidae, Paridae, Sittidae, Tichodromadidae, Certhidae, Remizidae, Oriolidae, Laniidae, Corvidae, Sturnidae, Passeridae, Fringillidae και Emberizidae (95 συνολικά είδη).
Από τα είδη της περιοχής μελέτης, τα 114 αναφέρονται στο Παράρτημα ΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης (Νόμος 1335/83, «Σύμβαση για την διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης»), τα 27 περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Κοινοτικής Οδηγίας 79/409 «για την προστασία των αγρίων ειδών πτηνών και των βιοτόπων τους» (όπως αυτό ισχύει σήμερα μετά από την τελευταία τροποποίηση 97/49/EC), ενώ τα 17 περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων Σπονδυλοζώων της Ελλάδας (Καρανδεινός 1992).